...............ΜUSIC bodies: Φεβρουαρίου 2009

(Νίγδη Καππαδοκίας 1892 - Κηφισιά 1977)

Διαπρεπής συνθέτης, μαέστρος και ακαδημαϊκός. Επειδή το έργο του εμφανίζεται αρκετά ιδιότυπο και προσωπικό, ορισμένοι διστάζουν να τον κατατάξουν στην "Εθνική Σχολή" (σάμπως οι βυζαντινοί Ήχοι, τα "κλέφτικα" μοτίβα, οι "ανατολίτικοι" ρυθμοί και κλίμακες, οι αρχαίοι τρόποι και η φυσική συνέπειά τους: ο "Πολυτροπισμός" να μην είναι όλα τους Ελληνικά...).
Σπουδές

Από το 1899 ώς το 1911 έζησε στην Κων/πολη και φοίτησε στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο (περ. 1902-6) και στο αμερικάνικο Ροβέρτειο Κολλέγιο (απεφοίτησε το 1911). Παράλληλα, είχε την πρώτη του επαφή με τη μουσική μέσα από την οικογένειά του (οι δύο μεγαλύτεροι αδερφοί του ήταν φιλόμουσοι και ερασιτέχνες μουσικοί) και αργότερα πιο συστηματικά, μέσα από τα μαθήματα πιάνου και αρμονίας που άρχισε δωδεκαετής με κάποιον πιανίστα Χέγκευ (αυτοδιαφημιζόμενο ως μαθητή του Λιστ) και με τον Ιταλό δάσκαλο της μουσικής Σελβέλλι. Τον Οκτώβριο του 1911 πήγε στο Παρίσι και άρχισε να σπουδάζει νομικά (στη Σορβόνη) και πολιτικές επιστήμες (Ελεύθερη Σχολή Πολιτικών Επιστημών). Όμως τα εγκατέλειψε όλα το 1912 και ήρθε να καταταγεί ως εθελοντής στον Ελλ. Στρατό και να πάρει μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους. Τραυματίστηκε στο Μπιζάνι (μάχη Αετορράχης) και στη Σιάτιστα. Ως μέλος της 8ης Μεραρχίας, πήρε μέρος στην πολιορκία των Ιωαννίνων και ήταν παρών κατά την παράδοση του Μπιζανίου. Τότε μάλιστα απέκτησε την ελλ. υπηκοότητα και επέστρεψε στο Παρίσι (1913) για να συνεχίσει τις σπουδές του. Όμως έτυχε να ακούσει τον "Λόενκριν" του Βάγκνερ στην Όπερα της Βιέννης και τότε απεφάσισε να αφήσει κάθε άλλη σπουδή για χάρη της μουσικής... Παράλληλα, από το 1915 και επί 20 έτη χρημάτισε ανταποκριτής στο Παρίσι των "Μουσικών Τάιμς" του Λονδίνου και της εφημερίδας Christian Science Monitor της Βοστώνης (1925-27).

Υπήρξε επίσης συνεργάτης ελληνικών, γαλλικών, αγγλικών και αμερικανικών εφημερίδων και περιοδικών επί θεμάτων μουσικής, φιλολογίας, θεάτρου, κ.λπ. Ακόμη, διατέλεσε (1918-19) προϊστάμενος του γραφείου πληροφοριών της ελληνικής πρεσβείας του Λονδίνου, δίνοντας παράλληλα διαλέξεις περί ελλ. λαογραφίας και μουσικής στο King's College του Παν/μίου του Λονδίνου. Το 1919-21 διετέλεσε λέκτορας της νεοελληνικής γλώσσας και φιλολογίας στο Παν/μιο του Παρισιού, διδάσκοντας νέα ελληνικά στη Σορβόννη (στο νεοσύστατο τότε Τμήμα του νεοελληνιστή Ουμπέρ Περνώ: βλ. Μερλιέ Μέλπω) Από το 1922 μοίραζε το χρόνο του μεταξύ Παρισιού και Αθήνας. Ασχολήθηκε και με τη μουσικοκριτική. Σ' αυτόν τον τομέα σποραδικά και κατά μεγάλα διαστήματα συνεργάστηκε με τις ελληνικές εφημερίδες: "Ελεύθερο Βήμα" (1922-25) "Πρωία" (1934-36), "Καθημερινή" (1939-41) "Βήμα" (1955-57) κ.λ.π. Ως συνθέτης, θεωρούσε τον εαυτό του αυτοδίδακτο, αν και πήρε ορισμένα μαθήματα από τους διαπρεπείς μουσικούς Αλμπέρ Βόλφ (1914) Φλοράν Σμιτ και Aλμπέρ Ρουσέλ (1919). Το "Πιστεύω" του μπορεί να συνοψιστεί στο εξής απόσπασμα κειμένου του. Ήταν επίσης αυτοσχέδιος αρχιμουσικός των έργων του, με αποτέλεσμα (σύμφωνα με έγκριτες γνώμες) να τα αδικεί σε μόνιμη βάση...

Το 1958 έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας στη θέση του Σιμπέλιους που είχε πρόσφατα πεθάνει.
Ύστερα από πρόταση του Μανώλη Καλομοίρη έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1959.

Άρχισε να γίνεται γνωστός το 1917, συνθέτοντας ελληνικά τραγούδια: "Αχτίδα" "Νανούρισμα" (σε στίχους Βαλαωρίτη), "Η νεράιδα", "Ο τρύγος" (σε δημοτική ποίηση) "Λήθη" (σε στίχους Μαβίλη) κ.λπ. Το 1921 αρχίζει η περίοδος των σημαντικότερων έργων του, όπως: η "Εισαγωγή σε 3 ελληνικά θέματα", το "Πανηγύρι" (1920-24, σε 3 μέρη, από τα οποία οι "Κλέφτικοι χοροί" εκτελέστηκαν στις συναυλίες "Κολόν" του Παρισιού, υπό την διεύθυνση του μεγάλου φιλέλληνα Γκαμπριέλ Πιερνέ). Στο Παρίσι επίσης εκτελέστηκαν: η "Σονάτα για φλάουτο και πιάνο" η "Kammersymphonie" ("Συμφωνία δωματίου" για φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο και κουιντέτο εγχ.), η "Σονάτα για τσέλο και πιάνο" (και τα 3 αυτά έργα αργότερα αποκηρύχτηκαν) ο Κύκλος τραγουδιών "Θρύλος αγάπης" (σε στίχους Πορφύρα, 1925), κ.λπ.

από το "Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής"
του Τ. Καλογερόπουλου [www.musipedia.gr]

Ο συνθέτης Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962), Σαμιακής καταγωγής, γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου και παίρνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής, τα οποία συνεχίζει στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη. Σπουδάζει στο Ωδείο της Βιέννης (1901-1906) πιάνο, θεωρητικά και σύνθεση. Το διάστημα 1906-1910 διδάσκει στο Μουσικό Λύκειο Ομπολένσκυ, στο Χάρκοβο της Ρωσίας. Το 1910 εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα και διδάσκει στο Ωδείο Αθηνών. Το 1919 ιδρύει το Ελληνικό Ωδείο, το οποίο διευθύνει μέχρι το 1926 που ιδρύει το Εθνικό Ωδείο. Παραμένει στη θέση του διευθυντή μέχρι το 1948 οπότε αναλαμβάνει πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, θέση που κρατάει μέχρι το θάνατό του.
Διετέλεσε γενικός επιθεωρητής των στρατιωτικών μουσικών, πρόεδρος και επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, τιμήθηκε με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών και άλλες διακρίσεις.
Θεμελιωτής της Εθνικής Μουσικής Σχολής στην Ελλάδα, αντλεί την έμπνευσή του από την ελληνική παράδοση και το ελληνικό τραγούδι, καθώς και από την ποίηση και τη λογοτεχνία της εποχής του. Συνέθεσε πάνω από 220 έργα, τα οποία περιλαμβάνουν ποικιλία ειδών. Ανάμεσά του: πέντε όπερες, τρεις συμφωνίες, συμφωνικά ποιήματα, ένα κοντσέρτο για πιάνο, ένα «κοντσερτάκι» για βιολί, κύκλους τραγουδιών για φωνή και ορχήστρα και για φωνή και πιάνο, έργα για πιάνο, μουσική δωματίου, χορωδιακά, καθώς και έργα για παιδιά (χορωδιακά, έργα για πιάνο). Έγραψε επίσης μουσικοπαιδαγωγικά βιβλία.

1883
14 Δεκεμβρίου. Γέννηση του Μανώλη Καλομοίρη στη Σμύρνη. Γιος του γιατρού Ιωάννη Καλομοίρη από τη Σάμο και της Μαρίας, το γένος Χαμουδοπούλου, από τη Σμύρνη.

1887

Θάνατος του πατέρα του.
Την κηδεμονία του αναλαμβάνει ο θείος του, Μηνάς Χαμουδόπουλος.

1890
Πρώτα μαθήματα μουσικής από τον Διγενή Καπαγκρόσα.

1894
Σύντομη εγκατάσταση στην Αθήνα. Μαθήματα πιάνου με τον Τιμόθεο Ξανθόπουλο.

1899
Κωνσταντινούπολη. Φοιτά στο Ελληνογαλλικό λύκειο Χατζηχρήστου. Κάνει μαθήματα πιάνου με τη Σοφία Σπανούδη, που τον εμπνέει καλλιτεχνικά και του δωρίζει ποιήματα του Κωστή Παλαμά.

1900
Εκφράζει το ενδιαφέρον του για το δημοτικό τραγούδι. Ξαφνιάζει τους συμμαθητές του και τον καθηγητή του, Μηνά Αυθεντόπουλο, παρουσιάζοντας εργασία για τη δημοτική γλώσσα με αφορμή το βιβλίο του Ψυχάρη Το Ταξίδι μου .

1901
H οικογένειά του τον προορίζει για γιατρό, o ίδιος όμως παίρνει την απόφαση να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μουσική. Λαμβάνει τηλεγραφικώς την άδεια από το θείο του Μηνά: «Σπουδασάτω μουσικήν. Mηνάς».
Αύγουστος. Άφιξη στη Bιέννη για μουσικές σπουδές στο Ωδείο Φίλων της Μουσικής. Καθηγητές του οι B. Ράουχ, A. Στουρμ (πιάνο), X. Γκραίντενερ (θεωρητικά και σύνθεση), E. Μαντυτσέβσκυ (ιστορία της μουσικής).

1902
Συνθέτει τα πρώτα του έργα:
Ανατολική Zωγραφιά για πιάνο και Τρία Tραγούδια δι' Άσμα και Κλειδοκύμβαλον .

1905
Συνθέτει την Πρώτη και Δεύτερη Μπαλάντα για πιάνο.

1906
Ιούνιος. Ολοκλήρωση μουσικών σπουδών.
Παντρεύεται τη συμφοιτήτριά του στο Ωδείο, Χαρίκλεια Παπαμόσχου, από την Κέρκυρα.
O Καλομοίρης, μαζί με τη σύζυγό του, επιλέγει το Χάρκοβο για να διδάξει και διορίζεται στο Μουσικό Λύκειο Ομπολένσκυ. Αξιοποιεί την εκεί παραμονή μελετώντας παράλληλα τη Ρωσική Μουσική Σχολή. Ολοκληρώνει την Τρίτη Μπαλάντα για πιάνο.

1907
Ολοκληρώνει τη Ρωμέικη Σουίτα , το πρώτο του έργο για ορχήστρα. Αρθρογραφεί στο δημοτικιστικό περιοδικό Νουμάς και εκφράζει τις απόψεις του για τη δημιουργία Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής.
Αλληλογραφεί με τον Κωστή Παλαμά.
Γέννηση του Γιαννάκη, πρωτότοκου γιου του Καλομοίρη.

1908
Ταξίδι στην Αθήνα. 11 Ιουνίου, πρώτη συνάντηση με τον K. Παλαμά. Πρώτη συναυλία με έργα του στην Αθήνα, στην αίθουσα του Ωδείου Αθηνών. Σάλος για την επιλογή της δημοτικής στη σύνταξη του προγράμματος. Tο Ωδείο Αθηνών προτείνει την καθαρεύουσα ή τη γαλλική. Από μελετητές το κείμενο αυτό θεωρείται το μανιφέστο της Νεοελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής.
O Παλαμάς του αφιερώνει ένα ποίημα με τίτλο Στο Μουσικό Μανώλη Καλομοίρη .

1909
O θίασος της Μαρίκας Κοτοπούλη ανεβάζει στο θέατρο «Νέα Σκηνή» το έργο του Γρηγόριου Ξενόπουλου Στέλλα Βιολάντη , με μουσική του Καλομοίρη.
Γέννηση του Νίκου, δεύτερου παιδιού του Καλομοίρη, που πέθανε σε νηπιακή ηλικία.

1910
Οριστική εγκατάσταση στην Αθήνα.
Πρώτη συμφωνική συναυλία με έργα του. Παρόντες ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ίων Δραγούμης.

1911
Καθηγητής πιάνου και ανωτέρων θεωρητικών στο Ωδείο Αθηνών.

1912
Ολοκληρώνει το Κουιντέτο με Τραγούδι , που θεωρείται το πρώτο ιστορικά έργο μουσικής δωματίου της Νεοελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής.

1913
Γέννηση της κόρης του Κρινώς.

1914
Ολοκληρώνει τη μελοποίηση του B΄ μέρους, «Mαγιοβότανα», από τον κύκλο ποιημάτων Ίαμβοι και Ανάπαιστοι του K. Παλαμά.
Πρώτη εκτέλεση ολόκληρου του Κουιντέτου με Τραγούδι .

1915
Ολοκληρώνει την πρώτη του όπερα, Πρωτομάστορας , βασισμένη στο φερώνυμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
Πρώτη εκτέλεση του έργου «Mαγιοβότανα», στην αίθουσα του Ωδείου Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του M. Καλομοίρη και με σολίστα την Ειρήνη Σκέπερς.

1916
Πρώτη εκτέλεση της όπερας Πρωτομάστορας , στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.
Tο έργο είναι αφιερωμένο από τον συνθέτη στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο ελληνικός χαρακτήρας του έργου προκαλεί αίσθηση και αντικρουάμενα σχόλια. Σε ορισμένες παραστάσεις διευθύνει η Χαρίκλεια Καλομοίρη, πρώτη γυναίκα στο ελληνικό πόντιουμ.

1917
Πρώτη εκτέλεση της όπερας Tο Δαχτυλίδι της Μάνας , στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, από τον Νέο Μουσικό Θίασο της Έλλης Αφεντάκη, υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.

1918
Διορίζεται Γενικός Επιθεωρητής των Στρατιωτικών Μουσικών (1918-1920, 1922-1937).
Αρχή σύνθεσης της πρώτης του συμφωνίας ( Της Λεβεντιάς ).

1919
Παίρνει μέρος στον Βαλκανικό Πόλεμο.
Στο μέτωπο σχεδιάζει το δεύτερο μέρος της Συμφωνίας της Λεβεντιάς , «Το κοιμητήρι στη βουνοπλαγιά».
H Ακαδημία Αθηνών τον τιμά με το Εθνικό Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών.
Παραιτείται από το Ωδείο Αθηνών μετά από έντονη διαμάχη με τον τότε διευθυντή του ωδείου, Γεώργιο Νάζο, και ιδρύει το Ελληνικό Ωδείο.

1920
Πρώτη εκτέλεση της Συμφωνίας της Λεβεντιάς στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, με αφορμή τον εορτασμό για την απελευθέρωση της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό.
O βασιλιάς Αλέξανδρος συγκινημένος παρασύρει το κοινό και παρακολουθούν όλοι όρθιοι το φινάλε.
H Κατίνα Παξινού τραγουδάει το ρόλο της Μάνας στο Δαχτυλίδι της Μάνας .

1921
Συνθέτει δύο έργα μουσικής δωματίου, το Τρίο και το Κουαρτέτο σα Φαντασία .

1922
Μικρασιατική καταστροφή, γεγονός που επηρεάζει βαθύτατα τον Καλομοίρη.

1924
O εκδοτικός οίκος Γαϊτάνου εκδίδει το πρώτο τεύχος της εκπαιδευτικής σειράς, Τα Θεωρητικά της Μουσικής , «Στοιχειώδης Θεωρία».
O τραγικός θάνατος του γιου του Γιαννάκη, στο πλαίσιο μιας δραματικής ερωτικής σχέσης, συγκλονίζει την οικογένεια του συνθέτη και αναστατώνει την Αθήνα.
Αρχή προσωπικών επαφών με τη Γαλλία. Θέτει στέρεες βάσεις για συνεργασία και προώθηση της ελληνικής μουσικής στη Γαλλία, κυρίως μέσω της υποστήριξης του γνωστού συνθέτη και μαέστρου Gabriel Pierne.
Πρώτες συναυλίες με έργα του στο Παρίσι. Η Ορχήστρα Colonne, υπό τη διεύθυνση του Pierne, ερμηνεύει το 2ο & 3ο μέρος της Συμφωνίας της Λεβεντιάς και δύο τραγούδια από τα «Μαγιοβότανα». Εκδήλωση με έργα μουσικής δωματίου στην αίθουσα Pleyel ( Τρίο, Κουαρτέτο και «Η Λήθη» από το Κουιντέτο με Φωνή ).
Ομιλία του Καλομοίρη στη Σορβόννη για την ελληνική μουσική με ζωντανά παραδείγματα από έργα διαφόρων συνθετών.

1925
Ολοκληρώνει τη μελοποίηση του Α΄ μέρους, «Σ' αγαπώ», των Ιάμβων και Αναπαίστων . Εκτελείται την ίδια χρονιά.
O Gabriel Pierne ενορχηστρώνει την Πρώτη ραψωδία για πιάνο του Καλομοίρη.

1926
Αποχώρηση από το Ελληνικό Ωδείο. Ίδρυση του Εθνικού Ωδείου. Ανάμεσα στους ιδρυτές και συνεταίρους ξεχωρίζουν οι: Μαρίκα Κοτοπούλη, Σοφία Σπανούδη, Διονύσιος Λαυράγκας, Φρειδερίκος Βολωνίνης και άλλοι σημαντικοί καλλιτέχνες. Tο Ωδείο στεγάζεται στην οδό Ηρακλείτου 6.
Η ενορχηστρωμένη Πρώτη Ραψωδία και ο Πραματευτής παρουσιάζονται στις Συναυλίες Colonne στο Παρίσι. Ο Καλομοίρης παρουσιάζεται από τον γαλλικό Τύπο ως καθοδηγητής της ελληνικής μουσικής.
Αρχίζει να αρθρογραφεί στη μουσική στήλη της εφημερίδας Έθνος, «Μουσικοκριτικά γυμνάσματα», θέση που κρατά έως το 1958.

1927
O Καλομοίρης επιλέγει το Παλαιό Φάληρο (Τρίτωνος 87, και τώρα 81) για μόνιμη κατοικία του.
Συναυλία στο θέατρο «Ολύμπια» προς τιμήν του Gabriel Pierne με τη συμμετοχή του Δημήτρη Μητρόπουλου.

1928
Ανεβαίνει Το Δαχτυλίδι της Μάνας σε σκηνοθεσία Ροντήρη, στο θέατρο «Ολύμπια».

1930
Ανεβαίνει ο Πρωτομάστορας σε σκηνοθεσία Ροντήρη. Διευθυντής ορχήστρας ο Δημήτρης Μητρόπουλος και διευθυντής σκηνής ο Λεωνίδας Zώρας. Επαναλαμβάνεται το 1934.

1931
Ολοκληρώνει τη Συμφωνία των Ανίδεων και των Καλών Ανθρώπων .
Το Δαχτυλίδι της Μάνας στα θέατρα «Κεντρικόν» και «Ολύμπια», υπό τη διεύθυνση του Δ. Μητρόπουλου.

Δημιουργείται η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών.
O Καλομοίρης και ο Λαυράγκας συντάσσουν την επιστολή-πρόσκληση για την ίδρυσή της.

1932
Πρώτη εκτέλεση της Συμφωνίας των Ανίδεων και των Καλών Ανθρώπων , με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών και τη χορωδία μαθητών του Εθνικού Ωδείου, υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου. Σολίστ η Ελένη Νικολαΐδου.
Πρώτος γάμος της Κρινώς με τον αρχιμουσικό και συνθέτη Λεωνίδα Zώρα.
Tο Ωδείο μεταφέρεται στην Ομόνοια, Δώρου 3.
Ίδρυση παραρτήματος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με επίτιμο διευθυντή τον Καλομοίρη.

1933
Ιδρύει τον βραχύβιο Εθνικό Μελοδραματικό Όμιλο με σκοπό τη συστηματική καλλιέργεια του μελοδράματος στην Ελλάδα. Μέσα σε ένα χρόνο λειτουργίας του δίνει 103 παραστάσεις, με ελληνικό και ξένο ρεπερτόριο.

Έναρξη εσπερινών λαϊκών μουσικών σχολών με προσιτά δίδακτρα για εργαζόμενους νέους.

1934
O Μανώλης Καλομοίρης διευθύνει τις ορχήστρες των ραδιοφωνικών σταθμών Πράγας και Βαρσοβίας με έργα ελλήνων συνθετών (Λαμπελέτ, Λαυράγκα, Καλομοίρη, Κοκκίνου, Zώρα).
Παράσταση του Μελοδραματικού Ομίλου σε Αλεξάνδρεια και Πορτ-Σάιντ.

1935
Ολοκληρώνει το Συμφωνικό Κοντσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα και το αφιερώνει στη μνήμη της Καλλιόπης Κοκκίνου, της πρώτης γυναίκας καθηγήτριας θεωρητικών στο Ωδείο.
Μεταφορά του Ωδείου στο κτίριο επί των οδών Σολωμού και Γ΄ Σεπτεμβρίου.

1936
Εκλέγεται πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (1936-45).
Θάνατος του Βενιζέλου. Ηγείται, παρά την απαγόρευση, του μουσικού αγήματος στην κηδεία και υποχρεώνεται από το Παλάτι σε παραίτηση από τη θέση του Γενικού Επιθεωρητή των Στρατιωτικών Μουσικών.

1937
Πρώτη εκτέλεση του Συμφωνικού Κοντσέρτου για Πιάνο και Ορχήστρα . Διευθυντής ορχήστρας ο Φιλοκτήτης Οικονομίδης και σολίστ η Λίλα Λαλαούνη.
Συμφωνική συναυλία έργων Καλομοίρη στα «Ολύμπια». Πρώτη εκτέλεση των έργων Ρωμέικη Σουίτα (νέα επεξεργασία), Από το Λυρικά του Σικελιανού, Στ' Όσιου Λουκά το Μοναστήρι .
Δύο συναυλίες ελληνικής μουσικής, με μεγάλη απήχηση, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Παρισίων, στη Salle Erard και στη Scola Cantorum. Στη δεύτερη, ο Καλομοίρης δίνει διάλεξη με τίτλο «Η επίδραση του ελληνικού φολκλόρ και του βυζαντινού μέλους στην εξέλιξη της ελληνικής μουσικής».

1938
Το Συμφωνικό Κοντσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα , από τη Φιλαρμονική του Βερολίνου, με σολίστ την Κρινώ Καλομοίρη.
H περί μελοδράματος ομιλία του Καλομοίρη στο Πανθεατρικό Συνέδριο στο Βερολίνο.

1939
Συναυλίες με έργα Καλομοίρη σε Γερμανία και Ρουμανία. Συμπράττουν οι: Κρινώ Καλομοίρη, Ναυσικά Βουτυρά, Φανή Αϊδαλή.
Δύο μέρη της Ρωμέικης Σουίτας εκτελούνται στην Αμερική από τη Συμφωνική Ορχήστρα της Μιννεάπολης, υπό τη διεύθυνση του Δ. Μητρόπουλου.
Αρχίζει τη συγγραφή των απομνημονευμάτων του.
H Μαρία Κάλλας φοιτά στο Εθνικό Ωδείο.

1940
Ανεβαίνει το Δαχτυλίδι της Μάνας στο Βερολίνο με μεγάλη επιτυχία. O Καλομοίρης υποχρεώνεται από το ενθουσιώδες κοινό να υποκλιθεί στη σκηνή μετά το τέλος της πρώτης πράξης.
Συνθέτει το συμφωνικό ποίημα Μηνάς ο Ρέμπελος, Κουρσάρος στο Αιγαίο . Πρώτη εκτέλεση στο Εθνικό Θέατρο από τη Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Λεωνίδα Ζώρα.
H Κρινώ παντρεύεται στη Γαλλία τον Jean Seailles -γιο της ελληνίδας υψιφώνου Σπεράντζα Καλό (Ελπίδα Καλογεροπούλου), φίλης και ερμηνεύτριας έργων του Μ. Καλομοίρη- και παραμένει εκεί σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Μεταφορά του Εθνικού Ωδείου στην οδό Σολωμού 67 και Αριστοτέλους.
Ίδρυση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Σχεδόν τα 2/3 του καλλιτεχνικού προσωπικού που προσελήφθη είναι διπλωματούχοι και τελειόφοιτοι του Εθνικού Ωδείου.

1941
Oι δραματικές συνθήκες της κατοχής και προβλήματα υγείας υποχρεώνουν τον Καλομοίρη και τη Χαρίκλεια να εγκατασταθούν προσωρινά στο κέντρο της Αθήνας.

1942
O Καλομοίρης βοηθά τους καθηγητές του Εθνικού Ωδείου με μέτρα για την αντιμετώπιση της πείνας.

1943
H Μαρία Κάλλας τραγουδάει στο Ηρώδειο το μοναδικό ελληνικό ρόλο της καριέρας της, τη Σμαράγδα στον Πρωτομάστορα .
Θάνατος του Κωστή Παλαμά. O Καλομοίρης μελοποιεί και επεξεργάζεται εκ νέου πλήθος ποιημάτων του.

1944
Διορίζεται γενικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
H Εστία δημοσιεύει σε συνέχειες το πρώτο μέρος των απομνημονευμάτων του με τίτλο H Ζωή μου και η Τέχνη μου. Θα ολοκληρώσει ακόμη ένα μέρος και θα σταματήσει ο ίδιος οριστικά στη δεύτερη σελίδα του τρίτου μέρους που αναφέρεται στο 1919.

1945
Εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Συνθέτει την όπερα Ανατολή , η οποία εκτελείται από την E.Λ.Σ. υπό τη διεύθυνση του Λ. Zώρα.
H Κρινώ τιμάται από το γαλλικό κράτος με παράσημο για τη συμμετοχή της στη γαλλική αντίσταση.
H Simone Seailles, κουνιάδα της Κρινώς, πεθαίνει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
O Καλομοίρης της αφιερώνει το συμφωνικό ποίημα O Θάνατος της Αντρειωμένης , έργο σε μορφή χορευτικής σκηνής.

1946
Πρώτη εκτέλεση του έργου O Θάνατος της Ανδρειωμένης , στο θέατρο «Ολύμπια», υπό τη διεύθυνση του Καλομοίρη.

1947
Πρόεδρος της Εταιρείας Συνθετών, Συγγραφέων και Εκδοτών.
Επανεκλέγεται πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, θέση που κρατά μέχρι το 1957.

1948
Συνθέτει τη Σονάτα για Βιολί και Πιάνο .
Γεννιέται η εγγονή του, Xαρά, στο Παρίσι. Ίδρυση του Εθνικού Ωδείου Κύπρου, στη Λευκωσία, που διευθύνει η Λουλού Συμεωνίδου.

1949
Ολοκληρώνεται η έκδοση των παιδικών κομματιών για πιάνο σε τρεις σειρές, Για τα Ελληνόπουλα.

1950
Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Ε.Λ.Σ. Ολοκληρώνει την όπερα Τα Ξωτικά Νερά , βασισμένη στο φερώνυμο δραματικό ποίημα του νομπελίστα William Butler Yeats.

1951
Πρώτη εκτέλεση των Ξωτικών Νερών , από την E.Λ.Σ., υπό τη διεύθυνση του Alec Sherman.
H όπερα είναι αφιερωμένη στην εγγονή του συνθέτη, Xαρά.

1952
Mε αφορμή εξετάσεις του Εθνικού Ωδείου στην Αλεξάνδρεια, ο Καλομοίρης συναντά τον Γιάννη Χρήστου.

1953
Επίσκεψη στο Μπαϋρόυτ ύστερα από πρόσκληση των εγγονών του Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Στον τάφο του μεγάλου μουσουργού ο Καλομοίρης εναποθέτει δάφνινο στεφάνι που πήρε μαζί του από την Αθήνα.

1955
Συνθέτει το Κοντσερτάκι για Βιολί και Ορχήστρα .
Πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Ωδείου.
Θέσπιση ετήσιων βραβείων εις μνήμην Ελευθέριου Βενιζέλου και Κωστή Παλαμά σε ταλαντούχους τελειόφοιτους.
Συνθέτει την τρίτη του συμφωνία, Παλαμική .

1956
Πρώτη εκτέλεση της Παλαμικής από την K.O.A., υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη. Αφηγητής ο Θάνος Κωτσόπουλος. O Μάνος Χατζιδάκις εκφράζει δημόσια το θαυμασμό του για το έργο. O Καλομοίρης υπογραμμίζει το ταλέντο του Χατζιδάκι και του Γιάννη Χρήστου.
Ο Θάνατος της Αντρειωμένης εκτελείται στην Αμερική από τη Συμφωνική Ορχήστρα Little, υπό τη διεύθυνση του Gregory Millar.

1957
Ολοκληρώνει τα μουσικά του απομνημονεύματα Από τη Ζωή και τους Καημούς του Καπετάν Λύρα.
Λαμβάνει μέρος σε συνέδριο στη Μόσχα όπου συναντά τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς.
Αρχίζει να συνθέτει την τελευταία του όπερα, Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος , βασισμένη στο φερώνυμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη.

1958
Επίσιμος πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
H Ε.Ε.Μ. οργανώνει σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσει τα 50 χρόνια καλλιτεχνικής δράσης του συνθέτη, τα οποία συμπίπτουν και με τα 75 χρόνια της ζωής του.
Μεταξύ άλλων η E.Λ.Σ. ανεβάζει και Το Δαχτυλίδι της Μάνας υπό τη διεύθυνση του Λ. Zώρα.
H Σάμος συμμετέχει πανηγυρικά στον εορτασμό.
H Χαρίκλεια Καλομοίρη, γενική διευθύντρια του Εθνικού Ωδείου.

1959
H Χαρίκλεια Καλομοίρη μαζί με τον Καλομοίρη προεδρεύουν του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Ωδείου.
H Κρινώ Καλομοίρη αναλαμβάνει τη γενική και καλλιτεχνική διεύθυνση.

1960
Θάνατος του Δημήτρη Μητρόπουλου.
Προσφώνηση του Μανώλη Καλομοίρη κατά την άφιξη της σποδού του μεγάλου μαέστρου από την Aμερική, εκ μέρους της Ακαδημίας Αθηνών.

1961
Ολοκληρώνει την τελευταία του όπερα, Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος και την αφιερώνει στον ελληνικό λαό.
Ιστορική ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών.

1962
Πεθαίνει στην Αθήνα, στις 3 Απριλίου, στο Στρατιωτικό Ναυτικό Νοσοκομείο.
H κηδεία γίνεται δημοσία δαπάνη, στη Μητρόπολη Αθηνών και η ταφή στο A΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Στις 12 Αυγούστου ανεβαίνει ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος από την E.Λ.Σ., στο Ηρώδειο, υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη.

H Χαρίκλεια Καλομοίρη, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Ωδείου, μέχρι το θάνατό της στις 15 Φεβρουαρίου 1966.

O Φοίβος Ανωγειανάκης αρχίζει την σύνταξη του πρώτου πλήρους καταλόγου έργων του Καλομοίρη.www.kalomiris.gr